بیژن ترقی (۱۲ اسفند ۱۳۰۸ - ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸) شاعر و ترانه‌سرای ایرانی .
زندگینامه
بیژن ترقی زاده ۱۲ اسفند سال ۱۳۰۸ خورشیدی در شهر تهران شاعر و ترانه‌سرای ایرانی است. آتش کاروان با صدای دلکش یکی از پرآوازه‌ترین ترانه‌های اوست. بیژن ترقی ترانه‌های به یاد ماندنی بهار دلنشین، آتش کاروان و برگ خزان را سروده‌است.
ترانهٔ «بهار دلنشین» کار مشترک بیژن ترقی با روح الله خالقی بود. این ترانه با صدای بنان ماندگار شد.
بیژن ترقی با پرویز یاحقی نیز سه ترانه ماندگار«برگ خزان»، «افسانه محبت» و «می زده» را ساخت که هر سه ترانه را مرضیه خواند.
گفته می‌شود بیژن ترقی سبک تازه‌ای را وارد ترانه سرایی ایران کرد.
محمود خوشنام، کارشناس موسیقی سنتی ایرانی می‌گوید مهمترین نقش بیژن ترقی، تقویت جنبه‌های روایی و داستانگونه کردن ترانه‌ها و افزودن جنبه‌های تصویری به آنهاست که این پدیده را در آتش کاروان و نیز ترانه‌های تصویری ای چون برگ خزان میتوان دید.
به گفته آقای خوشنام، سه گانه مشترک بیژن ترقی با پرویز یا حقی، از نظر فرم و ساختار آهنگ، یکسانی‌هایی با هم دارند، از جمله اینکه یاحقی مقدمه وسیعی برای ترانه‌ها در نظر گرفت و ترقی هم در بخش شعر، جنبه‌های تصویری را مد نظر قرار داد.
مجموعه سروده‌های او در کتابی با عنوان «آتش کاروان» گرد آمده‌است. وی در کتاب «از پشت دیوارهای خاطره» پنجاه سال خاطرات خود را در زمینه شعر و موسیقی جمع آوری کرده و از جمله به نقل خاطرات خود با شعرا و ترانه سراهایی چون نیما یوشیج، شهریار، پرویز یاحقی، ابوالحسن صبا، رهی معیری و علی تجویدی پرداخته‌است.
همچنین قرار است ادامه خاطرات او در کتابی تحت عنوان «پنجره‌ای به باغ گل» به بازار کتاب عرضه شود.
وی در این کتاب به چگونگی سروده شدن تعدادی از ترانه‌های خود نیز اشاره کرده‌است.
بیژن ترقی از سال ۱۳۳۵ با رادیو ایران نیز همکاری می‌کرد.
ترقی فعالیت ادبی خود را با استادانی چون ملک‌الشعرای بهار، امیری فیروزکوهی، نیما یوشیج و شهریار آغاز کرده بود و با هنرمندان و آهنگسازان نامی روزگار خود چون ابوالحسن صبا، رضا محجوبی، علی تجویدی، داریوش رفیعی و پرویز یاحقی همکاری نزدیک داشت. وی در ساعت ۲ بامداد شنبه، پنجم اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۸ مطابق با ۲۵ آوریل ۲۰۰۹ در سن ۸۰ سالگی در منزلش درگذشت.این ترانه‌سرای پیشکسوت که در تابستان سال ۱۳۸۷ سکتهٔ قلبی کرد و بیماری‌اش تشدید شد، زمانی گفته بود:
با اینکه مردم هنوز ترانه‌های مرا زمزمه می‌کنند، از یادها رفته‌ام. از وقتی مریض شدم، کسی احوالی از من نمی‌پرسد
کتاب‌شناسی
تصنیفهای نامدار
از تصنیفهای نامدار او میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
بیژن ترقی ترانه سرای تصنیفهای ماندگاری چون :
| نام ترانه | نام آهنگساز | نام خواننده |
|---|
| می زده شب | پرویز یاحقی | مرضیه |
| بیداد زمان | پرویز یاحقی | مرضیه |
| نسیم فروردین | پرویز یاحقی | مرضیه |
| رفته بودم | پرویز یاحقی | مرضیه |
| امیددل من کجایی | پرویز یاحقی | مرضیه |
| حکایت دل | پرویز یاحقی | الهه |
| مانده نمانده | پرویز یاحقی | الهه |
| نگین انگشتری | پرویز یاحقی | الهه |
| آردصباخرمن گل | پرویز یاحقی | الهه |
| بادلم مهربان شو | پرویز یاحقی | حمیرا |
| بهار نورسیده | پرویز یاحقی | حمیرا |
| بهار عشق | پرویز یاحقی | حمیرا |
| مرا نفریبی | پرویز یاحقی | حمیرا |
| مرا تنها نگذاری | پرویز یاحقی | حمیرا |
| جواب دلم راچه بگویم | پرویز یاحقی | حمیرا |
| محبت | پرویز یاحقی | حمیرا |
| پنجره‌ای بباغ گل | پرویز یاحقی | حمیرا |
| به کنار لاله و گل | پرویز یاحقی | حمیرا |
| با دلم مهربان شو | پرویز یاحقی | حمیرا |
| آهنگ محبت | پرویز یاحقی | حمیرا |
| صبرم عطا کن | علی تجویدی | حمیرا |
| پشیمانم | علی تجویدی | حمیرا |
| دیگر چه خواهی | علی تجویدی | حمیرا |
نظر تعدادی از دوستانش درباره او :
بهمنی : امیدوارم فضیلتهای اخلاقی بیژن ترقی به نسل بعد منتقل شود
محمدعلی بهمنی گفت: فضیلتهای اخلاقی بیژن ترقی بود که هنر او را هنرمندانه‌تر کرده بودو امیدوارم مجموعه این ویژگیها و خصلتها به نسل بعد منتقل شود.
این شاعر و ترانه سرا در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره میزان تاثیرگذاری آثار بیژن ترقی گفت: هر کسی که به ترانه و نیز فضیلتهای خوب روزگار کنونی آشنا باشد بی شک درگذشت بیژن ترقی را به عنوان یکی از جلوه‌های برجسته این فضیلتها تحمل ناپذیر خواهد یافت.
وی افزود: سالها با ترقی در رادیو همکار بودم و زمانی هم که در کتابفروشی خیام بود در ارتباط تنگاتنگ با هم بودیم،. او را علاوه بر مهارت در ترانه سرایی، دارای خصلتهایی مهربانانه و تاثیرگذار یافتم. این خصلتها متاثر از ترانه‌هایش و نیز تاثیرگذار بر آنها بود و از او شخصیتی اگر نگویم بی نظیر که کم نظیر ساخته بود.
بهمنی در پاسخ به این سوال که "کدام دوره از کارهای بیژن ترقی و یا کدام یک از مجموعه آثار او را دارای کیفیت بالاتری در میان آثارش می‌داند؟" گفت: ترقی معلم فضیلت و اخلاق روزگار خودش بود و داغ رفتن او را هیچگاه نمی‌شود با کلام نشان داد. من هم مانند کسانی که به کلمه و ترانه و موسیقی کلام اعتقاد دارند زمانی که با انسانی با این ویژگیها روبرو می‌شوم نمی‌توانم بی مهری کنم و بیایم دست روی یکی از آثار او به عنوان اثر برتر بگذارم.
این ترانه سرا اضافه کرد: این نوع انتخابها به روحیه اینک و آنک ما برمی‌گردد. به این معنا که اگر فلان فضیلت را بهترین فضیلت یک نفر به حاسب بیاوریم آنوقت ممکن است بی تابی‌مان بیشتر شود و چند لحظه بعد بگوییم که نه! این اثر بهتر از آن یکی است. واقعیت این است که مجموعه کارهای بیژن ترقی دلپسند است و من کل این مجموعه را دوست دارم.
وی با ابراز امیدواری نسبت به رشد ترانه سرایی در ایران تاکید کرد: همیشه باید امیدوار باشیم که شاگردان ترقی روزی بتوانند خلاء او را پر کنند. البته صحبت از اینکه کسی همتراز او باشد یا نه نیست و ضرورتی هم به این وضعیت نیست چون اساساً ترازها و معیارها همیشه تغییر میکند. مسئله این است که ما باید امیداوار باشیم خصلت ترانه سرا و هنرمندی مانند بیژن ترقی که هنرش او را هنرمندتر کرده به نسل بعد منتقل شود.
بهمنی ادامه داد: چیزی که نباید تغییر کند خصلت و منش و آن چیزی است که از یک انسان متوقع هستیم و ترقی مجموعه‌ای از این خصلتها بود و گر نه معیار پسند هنرها با گذشت زمان تغییر میکند و خیلی هم مهم نیست.
یداللهی : ترقی کلام را همراه با موسیقی به اوج رساند
افشین یداللهی معتقد است بیژن ترقی در تلفیق موسیقی و کلام تسلط زیادی داشت و همواره تلاش کرد کلام همراه با موسیقی به اوج برسد.
این شاعر و ترانه سرا در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان این مطلب گفت: زنده‌یاد ترقی از پیشکسوتان ترانه‌سرایی بودند که در همه ترانه‌هایی که سرودند در تلفیق شعر و موسیقی و رعایت اسلوب شعری دقت زیادی داشتند.
وی افزود: ترانه سرایانی مثل زنده یاد بیژن ترقی و رهی معیری از نسل ترانه سرایانی بودند که بر سنت گذشته ترانه سرایی یعنی گذاشتن کلام روی ملودی، سخت پایبند بودند تخصصی که اغلب ترانه سرایان امروز فاقد این توانایی هستند.
یداللهی در ادامه تصریح کرد: ترقی در تلفیق موسیقی و کلام تسلط زیادی داشت و همیشه تلاش کرد که کلام همراه با موسیقی یه اوج برسد. او به این رسالت ترانه سرا کاملا واقف بود و وظیفه این هماهنگی را بر دوش ترانه سرا می‌دانست و کاملا رعایت می‌کرد.
این ترانه‌سرا اظهار داشت: زنده یاد ترقی بخت و اقبال بلندی داشت و این فرصت را پیدا کرد که با خوانندگان و نوازندگان برجسته موسیقی ایران همچون مرحوم غلامحسن بنان، روح الله خالقی، علی تجویدی و پرویز یاحقی همکاری کند.
وی گفت: مجموعه آثار زنده‌یاد ترقی در تاریخ موسیقی ایران جزو آثار درخشان است که محققان و ترانه سرایان به عنوان منبع معتبر و موثق می‌توانند به آنها مراجعه کنند و در پژوهشها بهره فراوان ببرنند.
یداللهی با بیان اینکه زنده یاد ترقی در همه آثارش حال و هوای محاوره‌ای را در تصانیف خود وارد کرد یادآور شد: قبل از وی حال و هوای محاوره‌ای تنها در ترانه‌های عامیانه و اشعار مردم کوچه و بازار وجود داشت اما ترقی با استادی تمام این نوع کلام را وارد تصنیفهای درخشان خود و موسیقی ملی ایران کرد.
وی در ادامه با اشاره به دوران کاری زنده‌یاد ترقی عنوان کرد: دوره‌ای که ترقی کار ترانه سرایی را شروع کرد دوران شکوفایی موسقی ملی ایران بود. در آن دوره میان عوامل تولید موسیقی ارتباط همدلانه، همفکری و هم حسی وجود داشت چیزی که متاسفانه امروز جایش خالی است، در واقع هرکدام از استادان موسیقی و ترانه سرا جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ایران داشتند و به شکوفایی همدیگر کمک به سزایی کردند.
سيدعليرضا ميرعلي‌نقي: ترانه‌هاي بيژن ترقي از ماندگارترين‌ها هستند
سيدعليرضا ميرعلي‌نقي گفت: بيژن ترقي از جمله چهار ترانه‌سراي بزرگ دوران برنامه‌ي گل‌ها و ۵۰ سال اخير ماست.
اين تاريخ‌نگار موسيقي و روزنامه‌نگار با اظهار تأسف و تأثر از درگذشت بيژن ترقي، در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، عنوان كرد: ترقي از پيشتازان تغزل لطيف شاعرانه در ارتباط با انسان و نيز طبيعت بود و طبيعت در آثارش جلوه‌ي زيادي داشت. ترانه‌هاي او از ماندگارترين‌ها هستند.
ميرعلي‌نقي افزود: همكاري ترقي با راديو از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۷ بود و حتا در سال‌هاي اخير نيز با وجود بيماري ترانه مي‌سرود. احترام زيادي هم براي شخصيت هنري او كه از توصيف بي‌نياز است و هم براي شخصيت انساني‌اش كه از لحاظ پاكيزگي روحي و خلوص نيت يك نمونه‌ي تك بود، قائل‌ام. نجابت، حيا و انصافي كه در او مشاهده شد، شايد اگر بي‌نظير نبود، كم‌نظير بود و متأسفم كه بگويم نه تنها يك شاعر و ترانه‌سرا؛ بلكه يك انسان حقيقي و نيك را از دست داده‌ايم.
او همچنين يادآور شد: ترانه‌سرايي و ترانه‌سازي با يك نفر جريان‌ساز نشد؛ بلكه با چند نفر همزمان ايجاد شد. كاري كه از نسل قبل با رهي معيري و نواب صفا شروع شده بود، با چند نفر به اوج خودش رسيد؛ از جمله بيژن ترقي، تورج نگهبان، معيني كرمانشاهي، پرويز وكيلي و بهادر يگانه كه قله‌هاي ترانه در آن دوران بودند و كارهاي‌شان هنوز ماندگار است. اين‌ها همه متعلق به فضايي بودند كه به همت زنده‌ياد داوود پيرنيا ايجاد شده بود.
همايون خرم: ترانه‌هاي بيژن ترقي بر دل مي‌نشيند
همايون خرم گفت: بيژن ترقي از ترانه‌سرايان تراز اول موسيقي ما بود.
اين آهنگساز در پي درگذشت بيژن ترقي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، گفت: مي‌توان گفت احساس ترقي در ترانه‌سرايي با آهنگ‌هايي كه به او مي‌دادند، انطباق داشت. من سالها با ترقي معاشرت‌هاي موسيقايي داشتم و ترانه‌هاي زيبايي حاصل آن شد؛ از جمله «اشك من هويدا شد» و ترانه‌هاي ديگري كه نسل امروز هم آنها را درك كردند.
خرم معتقد است: ترانه‌هايي كه بيژن ترقي ساخت، با كلمات بسيار ادبي و در عين حال بااحساس بود و به همين دليل بر دل مي‌نشست.
او يادآور شد: بيژن ترقي يار غار پرويز ياحقي بود و اولين كار ترانه‌سرايي را با او آغاز كرد. به‌عنوان آهنگساز هروقت با او كار مي‌كردم، از محصول كار مشترك‌مان راضي بودم؛ زيرا بيان موسيقايي را كاملا درك مي‌كرد و كلمات و جملاتي مي‌ساخت كه هدف را مشخص مي‌كرد؛ كارش چون از دل برمي‌آمد، لاجرم بر دل مي‌نشست.
به اعتقاد همايون خرم، ترانه‌هاي بيژن ترقي به دليل اين خصلت، سالها مانده و مردم هنوز آنها را مي‌شناسند.
اين نوازنده‌ي ويولون همچنين افزود: ما دوستان بسيار صميمي‌اي بوديم. هميشه علاقه داشت به او آهنگي بدهند و شعر بگويد. در شاعري هم شاعر خوبي بود و اشعار و غزل‌هاي بسيار خوبي دارد كه بسياري از آنها تأثر ايجاد مي‌كند.
سيدعباس سجادي: در كار بيژن ترقي، شعر و ترانه عجين شده‌اند
سيدعباس سجادي از بيژن ترقي به‌عنوان ترانه‌سرايي ياد كرد كه زندگي و شخصيتش در آثارش تجلي پيدا كرده است.
اين شاعر و ترانه‌سرا در پي درگذشت بيژن ترقي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، عنوان كرد: به اعتقاد من، بيژن ترقي جزو آخرين ترانه‌سرايان و تصنيف‌سرايان نسلي است كه شعر و ترانه را با هم عجين كردند.
سجادي گفت: در آثار ترقي، مرز ترانگي و شعر درهم مي‌پيچد و گاه آن را گم مي‌كنيم؛ او توانست به تلفيقي زيبا و قدرتمند از ترانگي و شعر دست يابد.
وي در ادامه خاطرنشان كرد: بيژن ترقي يكي از اخلاق‌مندترين ترانه‌سرايان روزگار ماست. او داراي شخصيتي مهربان بود كه افراد را به خودش جذب مي‌كرد و اين شخصيت مهربان او در آثارش تجلي پيدا كرده و اين تجلي بي هيچ تلخ‌زباني بيان شده است.
سجادي در پايان يادآور شد: مي‌بينيم روح ترقي با موسيقي عجين شده و اين شرايطي را به‌وجود آورده است كه ترانه‌هاي او از موسيقي دروني قدرتمند برخوردار باشد كه از سويي داراي سادگي و شيوايي در زبان است. به نظرم، از جهت زباني، ترقي زباني شيرين در ترانه دارد.
اسماعيلي اميني: ترقي در ترانه‌هايش نگاهي انساني داشت
به اعتقاد اسماعيل اميني، زنده‌ياد بيژن ترقي در ترانه‌هايش همواره نگاهي انساني را دنبال مي‌كرد.
اين شاعر و ترانه‌سرا در پي درگذشت بيژن ترقي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، گفت: بيژن ترقي در همه‌ي آثارش نگاهي انساني داشت، دغدغه‌هايش دغدغه‌هاي انساني بود و برخلاف بسياري از ترانهسراها، از دغدغه‌هاي شخصي و روزمره سخن نگفت.
وي در ادامه افزود: ترقي به مفاهيم عام نگاه داشت؛ با اين حال، اين نگاه به مفاهيم عام موجب ابهام در شعرش نمي‌شد و اين يكي از توفيقات بزرگي است كه او در ترانه‌اش بدان دست پيدا كرده بود. آن هم در ترانه‌سرايي كه جنسي چندان ماندگار نيست؛ ترقي دغدغه‌هاي ماندگار را دنبال مي‌كرد.
اميني همچنين يادآور شد: ترقي در كارش شيوايي و سادگي زبان ترانه را با استحكام و انسجام زبان شعر در هم آميخته بود و به هواي ساده كردن ترانه از استحكام آن نكاسته بود؛ از اين‌رو ما در ترانه‌هايش شيوايي و رسايي و انسجام را با هم مي‌بينيم.
او در پايان گفت: ترقي نسبت به منابع ادبيات كهن اشراف داشت و اين از نوع تركيب‌ها و بدايع و تلميحاتي كه در شعرش به كار مي‌گرفت، كاملا روشن است. در عين حالي كه به اصالت شعر فارسي آگاه بود و در آن اصالت ريشه داشت، سعي مي‌كرد از زبان امروز براي بيان ترانه‌اش استفاده كند.
محمدعلي بهمني: بسياري از ترانه‌سرايان وام‌دار بيژن ترقي هستند
محمدعلي بهمني گفت: بسياري از ترانه‌سرايان به شكلي وام‌دار بيژن ترقي هستند.
اين شاعر و ترانه‌سرا در پي درگذشت بيژن ترقي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، عنوان كرد: من لحظات ماندگاري با بيژن ترقي داشتم؛ هم با دقايق ترانه‌يي او و هم با دقايق شعري او خاطرات ماندگاري در حافظه دارم.
بهمني با اشاره‌ي به سابقه‌ي آشنايي‌اش با اين ترانه‌سرا گفت: آشنايي‌ام با بيژن ترقي به سال‌هايي كه در راديو با هم كار مي‌كرديم، بازمي‌گردد كه من اراداتي به او يافتم. پيش از ديدن او، با ترانه‌هاي ماندگارش آشنا بودم و دوست داشتم او را ببينم كه اين فرصت در راديو نصيب من شد. بعدها ترقي نشاني كتاب‌فروشي را كه متعلق به خود و خانواده اش بود و سالها آن‌را سرپا نگه داشته بودند، به من داد، به آنجا مي‌رفتم و لحظات ماندگاري با او داشتم.
او يكي از كارهاي مهم بيژن ترقي را سروسامان دادن شعرهاي نوذر پرنگ دانست و افزود: زماني كه ترقي اشعار گم‌شده‌ي پرنگ را سروسامان مي‌داد، بيش‌تر در كنارش بودم، به دليل دو جاذبه؛ يكي بيژن ترقي و ديگري نوذر پرنگ. تا زماني‌كه مجموعه‌ي نوذر پرنگ بيرون بيايد، حكايت‌هاي شنيدني زيادي وجود دارد و من در جاذبه‌هاي اين دو غوطه‌ور بودم.
بهمني همچنين متذكر شد: خيلي كم‌باور است كه بتوانيم نمونه‌اي چون ترقي در ترانه‌ي روزگارمان داشته باشيم، نه به دليل ترانه‌هايش؛ بلكه به دليل ارادت دروني‌اش به موسيقي و ترانه‌هاي ماندگاري كه چه خود ارائه داد و چه آن‌هايي كه ترانه را در كنار او ياد گرفتند.
اسماعيل اميني : نگاه انساني ترقي در ترانه‌هايش
به اعتقاد اسماعيل اميني، زنده‌ياد بيژن ترقي در ترانه‌هايش همواره نگاهي انساني را دنبال مي‌كرد.
اين شاعر و ترانه‌سرا گفت: بيژن ترقي در همه‌ي آثارش نگاهي انساني داشت، دغدغه‌هايش دغدغه‌هاي انساني بود و برخلاف بسياري از ترانهسراها، از دغدغه‌هاي شخصي و روزمره سخن نگفت.
وي در ادامه افزود: ترقي به مفاهيم عام نگاه داشت؛ با اين حال، اين نگاه به مفاهيم عام موجب ابهام در شعرش نمي‌شد و اين يكي از توفيقات بزرگي است كه او در ترانه‌اش بدان دست پيدا كرده بود. آن هم در ترانه‌سرايي كه جنسي چندان ماندگار نيست؛ ترقي دغدغه‌هاي ماندگار را دنبال مي‌كرد.
اميني همچنين يادآور شد: ترقي در كارش شيوايي و سادگي زبان ترانه را با استحكام و انسجام زبان شعر در هم آميخته بود و به هواي ساده كردن ترانه از استحكام آن نكاسته بود؛ از اين‌رو ما در ترانه‌هايش شيوايي و رسايي و انسجام را با هم مي‌بينيم.
او در پايان گفت: ترقي نسبت به منابع ادبيات كهن اشراف داشت و اين از نوع تركيب‌ها و بدايع و تلميحاتي كه در شعرش به كار مي‌گرفت، كاملا روشن است. در عين حالي كه به اصالت شعر فارسي آگاه بود و در آن اصالت ريشه داشت، سعي مي‌كرد از زبان امروز براي بيان ترانه‌اش استفاده كند.
سهيل محمودي
به اعتقاد سهيل محمودي، بيژن ترقي اوج ترانه‌ي ملي روزگار ماست و توانسته فصاحت شعر فارسي را با ترانه پيوند بزند.
اين شاعر و ترانه‌سرا عنوان كرد: پيش‌تر در ادبيات ما، ترانه يا نغمه و يا زخمه و ملودي به يك معنا بوده؛ اما آن‌چه به‌عنوان ترانه‌سرايي در اين روزگار ياد مي‌كنيم، ميراث دوران مشروطه و پس از مشروطه است.
او افزود: از زماني كه اين گونه‌ي ادبي استقلالي داشته، شخصيت‌هايي را پديد آورده و معرفي كرده است و به نظر بنده، در كساني كه اين سه كار ترانه‌سرايي، ملودي‌سازي و خوانندگي را انجام مي‌داده‌اند، عارف قزويني فردي سرآمد است كه البته آن وجه موسيقايي كارش بالاتر است و همين‌طور پس از آن، امير‌جاهد (پدر خانم استاد معين) حضور دارد كه او هم نيز وجه موسيقايي كارش اهميت دارد.
محمودي يادآور شد: اما با حضور رهي معيري در عرصه‌ي شعر، تصنيف و ترانه تشخصي پيدا مي‌كند. گرچه گاه به‌شكل موردي، اين را در شعر ملك‌اشعراي بهار و وحيد دستگردي مي‌بينيم؛ اما آنجا كه ترانه‌سرايي به شكل جرياني درمي‌آيد، اين كار با رهي آغاز مي‌شود.
او همچنين گفت: در كنار رهي معيري و بعد از او، حتما و قطعا بيژن ترقي است كه ترانه را به يك درخشش مي‌رساند. بيژن ترقي در شعر فارسي كه مبناي تصنيف و ترانه است، دستي توانا دارد. او غزل‌سرايي است كه به تبع سبك هندي، شعر مي‌گويد.
محمودي سپس به آثاري كه از شاعران كهن توسط ترقي در ۵۰ سال پيش منتشر شده است، پرداخت و گفت: ترقي اولين چاپ از ديوان كليم را با مقدمه‌ي پرتو بيضايي ۵۰ سال پيش چاپ كرده است. همچنين ديوان حزين لاهيجي را به همراه سفرنامه‌ي حزين چاپ كرده است كه همه‌ي اين آثار توسط كتاب‌فروشي خيام منتشر شد كه بنيان‌گذار آن، پدر زنده‌ياد ترقي بود و بعدها توسط او و برادرش اداره شد. منظورم اين است كه ترقي با زوايا و گوشه‌هاي ارزنده‌ي شعر فارسي آشنا بوده و آن زيبايي‌ها و ظرافت‌هايي را كه در شعر فارسي بوده، به ترانه منتقل كرده و ترانه‌هاي ماندگاري مثل «آتشي ز كاروان به‌جامانده»، «برگ خزان» و ديگر ترانه‌هاي ماندگار را خلق كرده است كه در واقع اوج ترانه‌ي ملي ما در اين روزگار است. همچنين اين‌كه شعر با ترانه پيوند خورده، نمادش بيژن ترقي است.
عبدالجبار كاكايي : بيژن ترقي به‌وجودآورنده‌ي خاطرات شيرين و زيبايي در دنياي ما بود.
اين شاعر و ترانه‌سرا همچنين عنوان كرد: براي قدر‌داني از اين ابداع و خلق نمي‌دانم چه كار بايد كرد؛ اما مي‌شود گفت به عدد همه‌ي لحظاتي كه با دل‌نوشته‌هاي او زندگي كردم و لذت بردم، او را دوست دارم. اگر او نبود، من بي ترنم ترانه‌ي «آتشي ز كاروان» و «اشك من هويدا شد»، حتما محروم‌تر بودم؛ پس ساعت‌هاي صادقانه‌اي كه با اين كلمات گذشت، بهره‌هاي من بود از وجود او.
كاكايي افزود: بيژن ترقي از تباري فرهنگي و فرهنگ‌دوست بود. همه‌ي ما كمابيش صدمه‌هاي بي‌فرهنگي را چشيده‌ايم و اين وجود‌هاي شريف عزيز‌تر از تصور ما هستند.
او همچنين خاطرنشان كرد: هم شاعري و هم ترانه‌سرايي دو فضيلت توأمان بيژن ترقي بود. تنها شاعران مي‌دانند كلمه چه قيمتي دارد و تنها ترانه‌سرايان مي‌دانند كدام كلمه را كجا بايد ادا كرد؛ پس داشتن اين دو فضيلت متوالي، بيژن ترقي را بيژن ترقي كرد.
خبرگزاری فارس درباره تشییع جنازه وی اینطور گزارش داد :
گزارش فارس؛
پيكر «بيژن ترقي» تشييع شد
خبرگزاري فارس: پيكر «بيژن ترقي» ترانه‌سرا، صبح امروز از مقابل تالار وحدت تشييع شد.
به گزارش خبرنگار فارس، در اين مراسم چهره‌هايي چون محمدحسين ايماني‌خوشخو، سهيل محمودي، عباس سجادي، امير اسماعيل آذر، همايون خرم، رحيم معيني كرمانشاهي،بهمن فرمان‌آرا، سالار عقيلي، قاسم رفعتي و همچنين خانواده و دوستداران ترقي حضور داشتند. بنا بر اين گزارش، رحيم معيني‌كرمانشاهي در اين مراسم گفت: فقط ۱۲ تا ۱۵ نفر در دهه ۳۰ و ۴۰ آمدند كه نظير آنها نمي‌آيد. وقتي آرشيو برنامه گل‌هاي راديو را مي‌شنويم، مي‌بينيم ترقي دو روز پيش نمرد، ياحقي دو سال پيش نمرد، تجويدي سه سال پيش نمرد؛ همه ما از سال 51 كه راديو با تلويزيون ادغام شد، مرديم. چون عرضه از گوش به چشم تغيير كرد. وي به توانايي‌هاي ترانه‌سرايي بيژن ترقي اشاره كرد و گفت: خيلي از ترانهسراها به راديو مراجعه كردند و كنار رفتند ولي ترقي كسي بود كه در راديو ماندگار شد. وي اظهار داشت: ترانه‌سرايي در ايران عمر صد ساله دارد و غير از ترانه‌سرايي در غرب است در غرب اول ترانه را مي‌گويند و بعد آهنگ روي آن مي‌نشيند، ولي در ايران معمولا اولا آهنگ را مي‌سازند و بسته به فراز و فرودهاي آن ترانه را مي‌سرايند. معيني كرمانشاهي با انتقاد از شوخي بي‌مزه ايرج ميرزا در نامه‌اي كه به يكي از اهالي شعر و موسيقي نوشته بود و در آن تصنيف سرايي را نازل‌تر از شاعري دانسته بود، گفت: چيزي كه از ايرج ميرزا باقي ماند همان تصنيف بود. وي عنوان كرد: از خدا مي‌خواهم كه به اين طبقه هنرمندان ايراني كه از بي‌آزارترين مردم هستند جاي خاص پر از گل در بهشت خود اختصاص دهد. معيني كرمانشاهي، بيژن ترقي را فردي خوش اخلاق، بي‌آزار و فروتن دانست و گفت: هيچَ‌كس روي او را بدون خنده نديده است. عباس سجادي مديرعامل مؤسسه نغمه شهر نيز كه اجراي اين مراسم را برعهده داشت، به قرائت يادداشت ترقي پرداخت كه در آن اوضاع ترانه امروز را در قالب ابياتي بيان كرده بود و سجادي از اين ابيات به عنوان مانيفست ترانه امروز ياد كرد. همايون خرم نيز با دستي شكسته پشت تريبون حاضر شد و گفت: چقدر تأثير برانگيز است درگذشت كساني كه انسان سال‌هاي سال با آنها الفت داشته؛ به خصوص كساني كه از خانواده هنر موسيقي هستند. وي ادامه داد: ترقي از ترانه‌سرايان بي‌نظير و با احساس بود كه موسيقي را نه با دل، بلكه با صدا زمزمه مي‌كرد. خرم از شوق همراهي ترقي با آهنگسازان سخن گفت و عنوان كرد: او عاشق بود و عاشق تا به معشوق نرسد دست بر نمي‌دارد، ترقي عاشق ترانه بود. وي از ماندگاري ترانه‌ها و آهنگ‌هايي كه روي ترانه‌هاي ترقي ساخته شد، سخن گفت و اظهار داشت: هر كدام از ترانه‌هاي او براي همه، حتي براي آهنگسازش هم خاطره است و آن چه از دل برآيد بر دل نشيند و دل هيچ‌گاه اشتباه نمي‌كند. اين آهنگساز بيان داشت: وقتي مي‌بينم كه جوانان كار غول‌هاي موسيقي را كه براي چهل، پنجاه سال پيش است، گوش مي‌دهند درباره ماندگاري اين آثار به يقيين مي‌رسم. همايون خرم خاطرنشان كرد: كاروان عشق بيژن ترقي از ما جدا شد و به ابديت پيوست. محمدحسين ايماني‌خوشخو نيز از ديگر سخنرانان اين مراسم بود كه پيشنهاد راه‌اندازي بخش ترانه جشنواره موسيقي فجر به نام بيژن ترقي را مطرح كرد. در ادامه مراسم شاهرخ نادري از بسياري از ترانه‌سرايان ايران نام برد تا هم ذكر خيري از آنها باشد و هم خانواده آنها بدانند كه مردم فراموششان نكرده‌اند. در ادامه قاسم رفعتي تصنيفي را براي حاضران خواند و سپس پيكر ترقي به سمت قطعه هنرمندان بهشت‌زهرا تشييع شد.
[ بازدید : 42 ]
